Obiektywy fotograficzne – rodzaje i zastosowanie

Ogromne przyspieszenie postępu technicznego, dokonujące się od schyłku XX wieku, owocuje pojawianiem się na rynku coraz to nowszych gadżetów, także w obszarze fotografii. Obecny poziom przetwarzania obrazu jest bardzo wysoki, a producenci z pewnością jeszcze nie powiedzieli ostatniego słowa. Wiele w tym względzie zależy od obiektywu. Oferta jest bardzo szeroka.

Ogniskowa

Jest to najważniejszy parametr obiektywu. Właśnie od ogniskowej zależy jego zastosowanie. Według kryterium ogniskowej, obiektywy dzielą się na stałoogniskowe i zmiennoogniskowe, inaczej zwane zoomami (choć zmiana ogniskowej powoduje więcej zmian niż tylko przybliżenie obrazu). Ogniskowa odpowiada ponadto za głębię ostrości, perspektywę i odległość, w jakiej należy się umiejscowić od obiektu, aby właściwie ustawić ostrość (tzw. odległość ostrzenia).

Należy wyjaśnić, że oznaczenia ogniskowej odpowiadają jej rzeczywistej długości jedynie w przypadku obiektywu w aparacie o matrycy pełnoklatkowej – 35 mm. Lustrzanki o takich matrycach są bardzo drogie i przeznaczone głównie do fotografii profesjonalnej.

W aparatach przeznaczonych do fotografii amatorskiej montowane są obiektywy o różnych rozmiarach matryc. Należy zatem obliczyć tzw. ekwiwalent ogniskowej. Jest to wartość ogniskowej obiektywu, podłączonego do matrycy o rozmiarze innym niż 35 mm (pełnym). Ekwiwalent najłatwiej obliczyć, posługując się twierdzeniem Pitagorasa. Najpierw dzieli się długość przekątnej klatki 35-milimetrowej, wynoszącą 43,3 mm, przez długość przekątnej matrycy posiadanego aparatu, a otrzymany wynik mnoży się przez przez długość ogniskowej obiektywu i otrzymuje się jej długość rzeczywistą.

Obiektywy stałoogniskowe

Są to obiektywy o ustalonej z góry długości ogniskowej i o większej jasności. Odznaczają się dość prostą konstrukcją ze względu na mniejszą niż w obiektywach zmiennoogniskowych liczbę soczewek. Są też mniejsze gabarytowo i lżejsze, a także – co nie jest bez znaczenia – tańsze. Niejednokrotnie oferują również lepszą jakość zdjęć i umożliwiają fotografowanie nawet przy niezbyt dobrym oświetleniu.

Wadą obiektywów stałoogniskowych, poza oczywistym brakiem możliwości przybliżania lub oddalania, jest też mniejsza wszechstronność obiektywu. Dlatego, decydując się na zakup obiektywu stałoognoskowego, trzeba pamiętać o konieczności przemieszczania się względem obiektu celem prawidłowego wykadrowania. Wymaga ono więc większej dokładności. Dlatego obiektywy stałoogniskowe polecane są dla tych, którzy chcą polepszyć technikę kadrowania.

Przykładowymi rodzajami takich obiektywów są:

• Makro – o różnym zakresie ogniskowych, doskonałej jakości obrazu i mniejszej jasności
• Portretowe – ogniskowa 85-135 mm, duża jasność
• Standard do reportażu – przedział ogniskowej 35 – 60 mm, dające obraz z efektem postrzegania przez oko człowieka, o dużej jasności, stosunkowo najtańsze
• Rybie oko – krótkoogniskowe, o dużym polu widzenia i dające efekt zaokrąglonego obrazu
• Tilt-shift – z możliwością uzyskiwania efektów specjalnych, trudne w obsłudze, raczej nie dla amatorów
• Supertele – długoogniskowe, o zakresie 200 – 600 mm i dłuższych, o wysokiej jasności, kosztowne, stosowane do fotografii sportowej i przyrodniczej.

Obiektywy zmiennoogniskowe

Cechą główną tych obiektywów, popularnie nazywanych zoomami, jest regulacja ogniskowej za pomocą ruchu soczewek wzdłuż osi optycznej. Ze względu na liczbę tych soczewek obiektywy zmiennoogniskowe są znacznie większe od stałoogniskowych. Są też znacznie bardziej wszechstronne w użytkowaniu i oferują dobrą jakość obrazu. Duże gabaryty i mniejsza jasność, a także wysoka cena są wadami takich obiektywów.

Ze względu na uniwersalność i wszechstronność zastosowania, a także możliwość ręcznej regulacji ogniskowej, a tym samym łatwiejsze kadrowanie, obiektywy zmiennoogniskowe polecane są dla początkujących i mniej wprawnych fotografów.

Wśród tego typu obiektywów znajdują się:

• Obiektywy typu „kit” (ang. kit – zestaw) – sprzedawane najczęściej w komplecie z aparatem, o dużej rozpiętości ogniskowych, zmiennej jasności, średnio dobrej jakości obrazu; najczęściej kupowany przez początkujących fotografów, zwykle o zakresie ogniskowej 18 – 55 mm
• Szerokątne rektylinearne – o szerokim polu widzenia, ale bez efektu zaokrąglenia obrazu, dzięki czemu jest on bardziej naturalny
• Teleobiektywy reporterskie – o zakresach ogniskowych 24 – 70 mm i 70 – 200 mm, o wysokiej jasności i dobrej jakości obrazu, uniwersalne w zastosowaniu. Nazwa wskazuje, że są one używane przez fotoreporterów, ale rozpowszechnione są również wśród tych amatorów fotografii, którzy preferują obiektywy zmiennoogniskowe, ale i dysponują odpowiednimi środkami na ich zakup
• Superzoom – o zakresie ogniskowej 20 – 300 mm, zmiennej jasności i średniej jakości obrazu. Mają stosunkowo niewielkie rozmiary, a przy tym są uniwersalne w zastosowaniu, dlatego chętnie ich używają turyści. W przypadku tych obiektywów jakość obrazu jest wprost proporcjonalna do ceny.

Przy podejmowaniu decyzji o zakupie zawsze najważniejsze powinno być, jakiego obrazu potrzebujemy i czy wybrany obiektyw jest w stanie taki obraz zapewnić. Należy mieć na uwadze zainteresowania (ze względu na rodzaje przyszłych obiektów do fotografowania) oraz preferowany sposób fotografowania. Dopiero po sprecyzowaniu tych oczekiwań i możliwości dobiera się obiektyw; wówczas można uniknąć rozczarowań i cieszyć się udanymi zdjęciami.

Autor: Katarzyna Zgorzelska, w konsultacji z Małgorzatą Słomą, TEB Edukacja